Sprzedane! Ale za jaką cenę? Handel danymi osobowymi w erze cyfrowej

Co to są dane osobowe i dlaczego są tak cenne?

Dane osobowe to wszelkie informacje, które pozwalają na zidentyfikowanie lub związek z konkretną osobą. Mogą to być np. imię i nazwisko, adres e-mail, numer telefonu, zdjęcie, lokalizacja, preferencje, zachowania, historie zakupów, stan zdrowia, poglądy polityczne itp. Dane te są cenne, ponieważ pozwalają na tworzenie profilów użytkowników i dostosowywanie ofert do ich potrzeb i zainteresowań. Firmy wykorzystują dane osobowe do celów marketingowych, reklamowych, analitycznych, badawczych, rozwojowych i innych.

Jak firmy zbierają i wykorzystują nasze dane osobowe?

Firmy zbierają nasze dane osobowe na różne sposoby. Najczęściej robimy to sami, podając nasze dane przy rejestracji, logowaniu, zakupach, korzystaniu z aplikacji, serwisów, mediów społecznościowych itp. Czasem firmy pozyskują nasze udostępniane dane bez naszej wiedzy lub zgody, np. poprzez pliki cookie, śledzenie online, skanowanie twarzy, podsłuchiwanie głosu itp. Firmy wykorzystują nasze dane osobowe do tworzenia profili, segmentacji, personalizacji, targetowania, rekomendacji, oceny ryzyka, prognozowania, optymalizacji, testowania, monitorowania, oceny satysfakcji, poprawy jakości, innowacji i innych celów.

Jakie są ryzyka i korzyści związane z handlem danymi osobowymi?

Handel danymi osobowymi niesie ze sobą zarówno zagrożenia, jak i korzyści dla użytkowników. Zagrożenia to np. utrata prywatności, naruszenie praw, nadużycie danych, manipulacja, dyskryminacja, profilowanie, nadzór, kradzież tożsamości, oszustwa, cyberatak, szantaż, szkoda reputacji, stres, lęk itp.

Sprawdź nasz artykuł: Kradzież danych osobowych w internecie

Nasze dane osobowe są chronione przez prawo, zwłaszcza przez Rozporządzenie Ogólne o Ochronie Danych (RODO), które obowiązuje w Unii Europejskiej od 2018 roku. RODO daje nam wiele praw, takich jak prawo do informacji, dostępu, sprostowania, usunięcia, ograniczenia, przenoszenia, sprzeciwu, niepodlegania automatycznemu podejmowaniu decyzji itp.

Handel danymi jest dynamicznie rozwijającym się i kontrowersyjnym zjawiskiem, które stawia przed nami wiele wyzwań. Niektóre z nich to np.:

• Płacenie za prywatność — coraz więcej firm oferuje nam możliwość płacenia za usługi i produkty pieniędzmi zamiast danymi osobowymi. Jest to sposób na zwiększenie zaufania i satysfakcji użytkowników, ale także na generowanie dodatkowych przychodów. Niektórzy uważają, że jest to sprawiedliwa i atrakcyjna opcja, inni, że jest to ona dyskryminująca i nieskuteczna. Przykładem takiej usługi jest Spotify Premium, która pozwala na słuchanie muzyki bez reklam i bez udostępniania danych o preferencjach muzycznych.
• Dane jako dobro wspólne — coraz więcej osób i organizacji uważa, że dane osobowe nie powinny być przedmiotem handlu, lecz dobrem wspólnym, które należy chronić i dzielić się nim w sposób odpowiedzialny i demokratyczny. Jest to sposób na zwiększenie dobrobytu i współpracy społecznej, ale także na przeciwdziałanie monopolom i nadużyciom. Niektórzy uważają, że jest to wizja utopijna i nierealna, inni, że jest to konieczna i możliwa zmiana. Przykładem takiej inicjatywy jest Data Commons Project, które ma na celu stworzenie otwartej i uczciwej platformy do wymiany danych między użytkownikami, firmami i organizacjami.

Zapłata danymi w usługach Meta i innych mediach społecznościowych

Coraz więcej firm oferuje nam możliwość płacenia za usługi i produkty danymi osobowymi zamiast pieniędzmi. Jest to sposób na zwiększenie zaangażowania i lojalności użytkowników, ale także na obchodzenie regulacji i podatków. Przykładem takiej usługi subskrypcji jest Meta Ad-Free Sub EU, która pozwala użytkownikom Facebooka i Instagrama w Unii Europejskiej, Europejskim Obszarze Gospodarczym i Szwajcarii korzystać z tych serwisów bez reklam w zamian za opłatę miesięczną. W zależności od miejsca zakupu subskrypcja kosztuje 9,99 euro na komputerze lub 12,99 euro na iOS i Android. Subskrypcja obejmuje wszystkie połączone konta Facebooka i Instagrama w Centrum kont użytkownika. Subskrybenci nie będą udostępniać swoich danych do celów reklamowych.

Niektórzy uważają, że jest to korzystna i sprawiedliwa oferta, inni, że jest to próba obchodzenia prawa i szantażowania użytkowników. Max Schrems z austriackiej organizacji pozarządowej walczącej o egzekwowanie prawa do prywatności — NOYB uważa, że formuła stosowana przez dostawcę usług godzi w prawa osób:

"Prawa podstawowe nie mogą być na sprzedaż. Czy w następnej kolejności będziemy płacić za prawo do głosowania lub prawo do wolności słowa? Oznaczałoby to, że tylko bogaci mogą cieszyć się tymi prawami, w czasie gdy wiele osób z trudem wiąże koniec z końcem. Wprowadzenie tego pomysłu w obszarze prawa do ochrony danych to poważna zmiana. Będziemy z tym walczyć w sądach".

Irlandzki organ ochrony danych (Data Protection Commission, DPC) - organ nadzorczym w Unii Europejskiej dla firmy Meta, nie wydał jeszcze oficjalnego stanowiska na temat usługi Ad-Free Sub EU, ale zapowiedział, że będzie badał jej wpływ na prawa i wolności użytkowników. DPC zwrócił uwagę, że usługa ta może być postrzegana jako forma nacisku lub przymusu na użytkowników, aby zrezygnowali z ochrony swoich danych w zamian za korzystanie z serwisów bez reklam. DPC zapowiedział także, że będzie monitorował, czy usługa Ad-Free Sub EU nie narusza zasady równego traktowania użytkowników, która zakazuje dyskryminacji na podstawie statusu ekonomicznego lub innych czynników. DPC zauważył, że usługa ta może stworzyć podział między użytkownikami, którzy mogą sobie pozwolić na płacenie za prywatność, a tymi, którzy nie mogą lub nie chcą tego robić. DPC zapytał, czy usługa ta nie wprowadza nieuzasadnionych różnic w jakości i zakresie świadczonych usług.

"Działając w porozumieniu z innymi europejskimi organami nadzoru, DPC jest zaangażowany w szczegółową ocenę regulacyjną modelu opartego na zgodzie, odkąd został on po raz pierwszy zaproponowany przez Metę w lipcu. Ocena ta jest prowadzona przez DPC, odzwierciedlając jego pozycję jako wiodącego organu nadzorczego dla Facebooka i Instagrama w Europie. Analiza nie została jeszcze zakończona i do tej pory nie poczyniono żadnych ustaleń. DPC powiadomi Metę, jeśli uzna, że sposób, w jaki jej nowa oferta dla użytkowników jest wdrożona, jest niezgodny z obowiązkami Mety wynikającymi z RODO".

Tak więc ruch Mety polegający na oferowaniu użytkownikom subskrypcji lub śledzenia nie został jeszcze zatwierdzony przez organy ochrony danych — i jasne jest, że mogą nastąpić dalsze interwencje regulacyjne.

Jak bronić się przed nielegalnym handlem danymi osobowymi?

Obrona przed handlem danymi osobowymi i zapewnienie ich bezpieczeństwa w sieci jest kluczowe zarówno dla osób, jak i organizacji. Oto kilka strategii i praktyk, które mogą pomóc w ochronie danych osobowych przed nieautoryzowanym dostępem i handlem.

Aby bronić się przed nielegalnym handlem danymi osobowymi, osoba, której te dane dotyczą, powinna:

• być świadoma i ostrożna — nie podawać swoich danych osobowych bez potrzeby, sprawdzać, komu i w jakim celu je udostępnia, czytać polityki prywatności, wyrażać świadomą zgodę, unikać podejrzanych linków, wiadomości, ofert itp.
• być aktywna i odpowiedzialna — dbać o swoją prywatność i kontrolę nad swoimi danymi, korzystać z zabezpieczeń, takich jak silne hasła, programy antywirusowe, szyfrowanie danych, zmieniać hasła nie rzadziej niż co 30 dni, aktualizować oprogramowanie, ograniczać udostępnianie danych, sprawdzać ustawienia, korzystać z praw, takich jak dostęp, sprostowanie, usunięcie, sprzeciw, przenoszenie danych itp.
• być czujna i reagować — monitorować swoje dane, sprawdzać historię transakcji, raporty kredytowe, alerty BIK, zgłaszać utratę lub kradzież dokumentów, zastrzegać dokumenty w banku, zgłaszać wyciek lub nadużycie danych do administratora danych, organu nadzorczego lub organów ścigania, dochodzić odszkodowania lub zadośćuczynienia w razie szkody.

Jak zadbać o legalne źródła pozyskania danych osobowych?

Aby kupić bazy danych osobowych legalnie, należy przestrzegać kilku zasad:

• należy sprawdzić, czy sprzedawca bazy danych ma prawo do jej udostępniania i czy posiada odpowiednie zgody lub inne podstawy prawne do przetwarzania i przekazywania danych osobowych;
• należy poinformować osoby, których dane są w bazie, o tym, że ich dane zostały zakupione, w jakim celu i na jakiej podstawie będą przetwarzane, oraz o możliwości sprzeciwu lub cofnięcia zgody;
• należy zapewnić bezpieczeństwo i ochronę danych, stosując odpowiednie środki techniczne i organizacyjne, aby zapobiec nieautoryzowanemu dostępowi, utracie, uszkodzeniu lub nadużyciu danych;
• należy przestrzegać praw osób, których dane są w bazie, takich jak prawo do informacji, dostępu, sprostowania, usunięcia, ograniczenia, przenoszenia, sprzeciwu, niepodlegania automatycznemu podejmowaniu decyzji itp.

Podsumowanie

Handel danymi osobowymi to zjawisko, które ma duży wpływ na nasze życie w erze cyfrowej. Musimy być świadomi, jakie są zagrożenia i korzyści związane z tym procesem, jakie mamy prawa i obowiązki, jakie są najnowsze trendy i wyzwania. Musimy także być aktywni i odpowiedzialni, dbając o naszą prywatność i kontrolę nad naszymi danymi, wybierając usługi i produkty, które szanują nasze dane, angażując się w inicjatywy i działania, które promują uczciwy i zrównoważony handel danymi osobowymi.

Pamiętaj, że ochrona danych osobowych wymaga ciągłego wysiłku i uwagi. Warto być zawsze na bieżąco z najlepszymi praktykami i aktualizacjami w zakresie bezpieczeństwa danych. Potrzebujesz najświeższych informacji ze świata ochrony danych osobowych i cyberbezpieczeństwa? Zapisz się na nasz newsletter i bądź na bieżąco!

Ilustracje zostały wygenerowane przez zaawansowany system sztucznej inteligencji DALL-E OpenAI na podstawie opisu autorki artykułu.