DSA (Digital Services ACT) - Akt o usługach cyfrowych

W odpowiedzi na te wyzwania Unia Europejska przyjęła Akt o Usługach Cyfrowych (Digital Services Act, DSA), który stanowi nową erę regulacji w świecie internetu wraz z Digital Markets Act (Akt o Rynkach Cyfrowych).

Akt o Usługach Cyfrowych — przyczyny wprowadzenia

Zgodnie z uzasadnieniem Komisji Europejskiej, od czasu przyjęcia dyrektywy o handlu elektronicznym w naszej rzeczywistości pojawiły się nowe i innowacyjne (cyfrowe) usługi społeczeństwa informacyjnego, które zmieniają codzienne funkcjonowanie obywateli Unii oraz kształtują i modyfikują sposoby komunikacji, łączności, konsumpcji i prowadzenia działalności gospodarczej przez obywateli. Usługi te w dużym stopniu przyczyniły się do transformacji społecznej i ekonomicznej w Unii i na świecie. Jednocześnie ich wykorzystanie wiąże się z nowymi zagrożeniami i wyzwaniami zarówno dla całego społeczeństwa, jak i dla poszczególnych osób korzystających z takich usług.

Usługi cyfrowe mogą wspierać proces osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju, przyczyniając się do zrównoważonego wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego oraz zrównoważenia środowiskowego. Kryzys związany z koronawirusem uwidocznił znaczenie technologii cyfrowych we wszystkich sferach współczesnego życia. Wyraźnie ukazał uzależnienie naszej gospodarki i naszego społeczeństwa od usług cyfrowych i uwypuklił zarówno korzyści, jak i zagrożenia wynikające z obowiązujących ram dotyczących funkcjonowania usług cyfrowych, w zakresie np. usług umożliwiających prowadzenie wideokonferencji czy wymianę wiadomości tekstowych. Przyjęte przez Komisję Europejską uzasadnienie jest w pełni zrozumiałe i akceptowalne w obecnym porządku prawnym i społecznym.

Jednym z motywów przyjęcia nowych przepisów była również konieczność harmonizacji warunków świadczenia usług pośrednich na całym rynku wewnętrznym, aby zapewnić przedsiębiorstwom dostęp do nowych rynków i możliwości czerpania korzyści z rynku wewnętrznego — możliwość wyboru konsumentom i innym odbiorcom (użytkownikom). Przez „odbiorców” uważa się użytkowników biznesowych, konsumentów i innych użytkowników.

Wysokie tempo pracy nad nowymi regulacjami skutkowało rekordowo szybkim przyjęciem nowych przepisów.

Czym jest DSA

Będąc precyzyjnym, DSA jest rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych (akt o usługach cyfrowych) i zmieniającym dyrektywę 2000/31/WE.

Na podstawie art. 114 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej prawodawca unijny może przyjmować rozporządzenia i dyrektywy.

Komisja Europejska podjęła decyzję o przyjęciu rozporządzenia w celu zapewnienia spójnego poziomu ochrony w całej Unii i uniknięcia rozbieżności utrudniających swobodne świadczenie usług na rynku wewnętrznym, a także w celu zagwarantowania jednakowej ochrony praw oraz jednakowych obowiązków przedsiębiorstw i konsumentów na całym rynku wewnętrznym. Jest to konieczne do zapewnienia pewności prawa i przejrzystości zarówno podmiotom gospodarczym, jak i konsumentom. Rozporządzenie, którego dotyczy niniejszy wniosek, zapewnia ponadto spójne monitorowanie praw i obowiązków oraz równoważne sankcje we wszystkich państwach członkowskich, a także skuteczną współpracę między organami nadzorczymi poszczególnych państw członkowskich i na szczeblu unijnym.

Jednocześnie prawodawca unijny przyjął DMA (Digital Markets Act), czyli akt o rynkach cyfrowych, którego celem jest zmniejszenie wpływów dużych podmiotów działających na tym rynku. Komisja Europejska w uzasadnieniu tego aktu wskazała, że umożliwienie platformom wykorzystania ich pełnego potencjału dzięki rozwiązaniu na szczeblu UE problemu najpoważniejszych przypadków nieuczciwych praktyk i słabej kontestowalności, aby zarówno użytkownicy końcowi, jak i użytkownicy biznesowi mogli czerpać w pełni korzyści wynikające z gospodarki platform oraz gospodarki cyfrowej w ujęciu ogólnym, w kontestowalnym i uczciwym środowisku.

Co reguluje DSA

Akt o Usługach Cyfrowych ustanawia przepisy dotyczące świadczenia usług pośrednich na rynku wewnętrznym, w szczególności:

• ramy warunkowego wyłączenia odpowiedzialności dostawców;
• przepisy dotyczące szczególnych obowiązków w zakresie należytej staranności dostosowane do pewnych szczególnych kategorii dostawców;
• przepisy dotyczące wdrażania i egzekwowania niniejszego rozporządzenia, w tym w odniesieniu do współpracy i koordynacji między właściwymi organami.

Celem DSA jest:

• przyczynienie się do właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego;
• określenie jednolitych przepisów na potrzeby bezpiecznego, przewidywalnego i budzącego zaufanie środowiska internetowego, w którym prawa podstawowe zapisane w Karcie praw podstawowych są skutecznie chronione.

Sprawdź także: Akta osobowe pracownika. Jedno z najważniejszych narzędzi w dziedzinie zarządzania zasobami ludzkimi

Podstawowe definicje w DSA

DSA zawiera szereg definicji istotnych pojęć, które zostały opracowane na potrzeby tego rozporządzenia, zgodnie z rozporządzeniem:

• usługi społeczeństwa informacyjnego oznaczają usługi normalnie świadczone za wynagrodzeniem, na odległość, drogą elektroniczną i na indywidualne żądanie użytkowników;
• odbiorca oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która korzysta z danej usługi pośredniej;
• konsument oznacza każdą osobę fizyczną, która działa w celach innych niż jej działalność handlowa, gospodarcza lub zawodowa;
• oferować usługi w Unii oznacza umożliwiać osobom prawnym lub fizycznym w co najmniej jednym państwie członkowskim korzystanie z oferty dostawcy, który posiada ścisły związek z Unią; uznaje się, że taki ścisły związek istnieje, jeżeli dostawca posiada siedzibę w Unii; w przypadku braku takiej siedziby ocena ścisłego związku opiera się na konkretnych kryteriach faktycznych, takich jak:
  • znacząca liczba użytkowników w jednym państwie członkowskim lub większej ich liczbie lub
  • ukierunkowanie prowadzonej działalności na jedno państwo członkowskie lub większą ich liczbę;

    

• przedsiębiorca oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, niezależnie od tego, czy jest to podmiot publiczny czy prywatny, która działa — w tym również za pośrednictwem każdej osoby działającej w jej imieniu lub na jej rzecz — w celach związanych z jej działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą lub zawodową;
• usługa pośrednia oznacza:
  • usługę zwykłego przekazu, która polega na transmisji w sieci telekomunikacyjnej informacji przekazanych przez odbiorcę lub na zapewnianiu dostępu do sieci telekomunikacyjnej;
  • usługę cachingu, która polega na transmisji w sieci telekomunikacyjnej informacji przekazanych przez użytkowników, obejmującą automatyczne, pośrednie i krótkotrwałe przechowywanie tej informacji wyłącznie w celu usprawnienia późniejszej transmisji informacji na żądanie innych odbiorców;
  • usługę hostingu, która polega na przechowywaniu informacji przekazanych przez użytkowników oraz na jego żądanie;
• nielegalne treści oznaczają wszelkie informacje, które same w sobie lub przez odniesienie do działania, w tym sprzedaży produktów lub danej usługi, nie są zgodne z prawem Unii lub z prawem danego państwa członkowskiego niezależnie od konkretnego przedmiotu, lub charakteru tego prawa;
• platforma internetowa oznacza dostawcę hostingu, który na żądanie użytkowników usługi przechowuje i rozpowszechnia publicznie informacje, chyba że takie działanie jest nieznaczną i wyłącznie poboczną funkcją innej usługi, i ze względów obiektywnych i technicznych nie można go wykorzystać bez takiej innej usługi, a włączenie takiej funkcji w taką inną usługę nie jest sposobem na obejście stosowania niniejszego rozporządzenia;
• publiczne rozpowszechnianie oznacza udostępnianie informacji na żądanie użytkowników, który przekazał informacje, potencjalnie nieograniczonej liczbie osób trzecich;
• umowa zawierana na odległość oznacza umowę w rozumieniu art. 2 pkt 7 dyrektywy 2011/83/UE;

  

• interfejs internetowy oznacza każde oprogramowanie komputerowe, w tym stronę internetową lub jej część, oraz aplikacje, w tym aplikacje mobilne;
• reklama oznacza informację przeznaczoną do propagowania przekazu osoby prawnej lub fizycznej, niezależnie od tego, czy w celach komercyjnych, czy niekomercyjnych, i pokazywaną przez platformę internetową na jej interfejsie internetowym za wynagrodzeniem konkretnie za propagowanie tej informacji;
• warunki korzystania z usług oznaczają wszystkie warunki korzystania z platformy czy serwisu lub specyfikacje niezależnie od ich nazwy lub formy, które regulują stosunek umowny między dostawcą a odbiorcami.

Dostawcy

Pośrednicy internetowi (dostawcy usług pośrednich) są związani szeregiem obowiązków wynikających z DSA. Celem Komisji Europejskiej było wprowadzenie obowiązków dla dostawców usług pośrednich, które będą pozwalały zapewnić kontrolę nad działalnością tych podmiotów oraz zadbać o interesy użytkowników. Za dostawcę można uznać firmy udostępniające platformy, wymianę plików, wyszukiwarki czy oferujące sprzedaż za pośrednictwem swojej platformy. Dostawcą może być platforma z aplikacjami lub serwis udostępniający opinie.

Punkty kontaktowe dla organów państw członkowskich, Komisji i RUC

Pośrednicy internetowi na gruncie DSA do:

• wyznaczenia pojedynczego punktu kontaktowego umożliwiającego im bezpośrednią komunikację – drogą elektroniczną – z organami państw członkowskich, Komisją i Radą Usług Cyfrowych (RUC).
• udostępnienia publicznie informacji niezbędnych do łatwego zidentyfikowania ich pojedynczych punktów kontaktowych i kontaktowania się z nimi (informacje te muszą być aktualizowane). W informacjach tych powinny zostać określone język lub języki urzędowe państw członkowskich, które, oprócz języka szeroko rozumianego przez jak największą liczbę obywateli Unii, można wykorzystywać do celów komunikacji z ich punktami kontaktowymi i które muszą obejmować co najmniej jeden z języków urzędowych państwa członkowskiego, w którym dostawca pośrednich ma swoje główne miejsce prowadzenia działalności lub w którym jego przedstawiciel prawny ma miejsce zamieszkania, lub siedzibę.

Punkty kontaktowe dla odbiorców

Firma będąca dostawcą zobowiązana jest do wyznaczenia pojedynczego punktu kontaktowego umożliwiającego użytkownikom bezpośrednią i szybką komunikację z nimi, drogą elektroniczną, a także w sposób przyjazny dla użytkownika, w tym poprzez możliwość wyboru użytkownikom środków komunikacji, które nie mogą opierać się wyłącznie na zautomatyzowanych narzędziach. Tak więc środki te powinny gwarantować np. wymianę wiadomości tekstowych bez udziału botów.

Dostawcy pośrednich są zobowiązani również do udostępniania publicznie informacje niezbędne dla użytkowników do łatwego zidentyfikowania ich pojedynczych punktów kontaktowych i kontaktowania się z nimi. Informacje te muszą być łatwo dostępne i aktualizowane. Tak więc, w sytuacji, gdy użytkownicy (np. klienci) mają pytania w sprawie zasad działania platformy, wyszukiwarki czy serwisu, komunikacja z dostawcą powinna być równie łatwa co korzystanie z jego usług.

Przedstawiciele prawni dostawców

Akt o Usługach Cyfrowych zobowiązuje firmy będące dostawcami, które nie mają siedziby w Unii, ale oferują usługi w Unii wyznaczać na piśmie osobę prawną lub fizyczną do działania w charakterze ich przedstawiciela prawnego w jednym z państw członkowskich, w których dostawca oferuje swoje usługi.

DSA wskazuje również, że dostawcy upoważniają swoich przedstawicieli prawnych do tego, aby właściwe organy państw członkowskich, Komisja Europejska oraz RUC zwracały się do nich – zamiast do takiego dostawcy lub dodatkowo – w odniesieniu do wszystkich kwestii niezbędnych do otrzymywania decyzji wydawanych w związku z DSA oraz stosowania się do nich i ich egzekwowania. Dostawcy przekazują swojemu przedstawicielowi prawnemu niezbędne uprawnienia oraz wystarczające zasoby, aby zagwarantować ich skuteczną i terminową współpracę z właściwymi organami. Do organów tych należą organy państw członkowskich, Komisja Europejska i RUC.

Akt o usługach cyfrowych wskazuje, że wyznaczony przedstawiciel prawny może zostać pociągnięty do odpowiedzialności z tytułu niewypełniania obowiązków wynikających z niniejszego rozporządzenia bez uszczerbku dla odpowiedzialności dostawcy usług pośrednich i kroków prawnych, które mogą zostać przeciwko niemu podjęte.

Warunki korzystania

W warunkach korzystania dostawcy posiadają obowiązki zawarcia informacji na temat wszelkich ograniczeń, które nakładają w związku z korzystaniem z ich usług, w odniesieniu do informacji przekazywanych przez odbiorców. Informacje te muszą zawierać informacje na temat wszelkich polityk, procedur, środków i narzędzi wykorzystywanych na potrzeby moderowania treści, w tym na temat algorytmicznego podejmowania decyzji i przeglądu dokonywanego przez człowieka, a także na temat regulaminu wewnętrznego systemu rozpatrywania skarg. Informacje te formułuje się jasno i w sposób prosty, zrozumiały, przyjazny dla użytkownika i jednoznaczny oraz podaje do wiadomości publicznej w łatwo dostępnym i nadającym się do odczytu maszynowego formacie.

Nowe przepisy nakładają na dostawców obowiązki informowania użytkowników o wszelkich istotnych zmianach warunków korzystania. Dotyczy to między innymi np. wyszukiwarek (google), stron, serwisów, platform, sklepów.

W przypadku gdy usługa pośrednia jest skierowana przede wszystkim do małoletnich lub gdy korzystają z niej w głównej mierze małoletni użytkownicy, dostawca posiada obowiązki wyjaśnienia warunków i ograniczenia korzystania z tej usługi w sposób zrozumiały dla małoletnich.

Dostawcy, stosując i egzekwując ograniczenia, działają z należytą starannością, w sposób obiektywny i proporcjonalny oraz z należytym uwzględnieniem praw i prawnie uzasadnionych interesów wszystkich zaangażowanych stron (również użytkowników), w tym zapisanych w Karcie praw podstawowych odbiorców (użytkownicy), takich jak wolność wypowiedzi, wolność i pluralizm mediów i inne prawa podstawowe i wolności.

Dostawcy bardzo dużych platform internetowych i bardzo dużych wyszukiwarek internetowych (np. google) zapewniają użytkownikom zwięzłe, łatwo dostępne i nadające się do odczytu maszynowego streszczenie warunków korzystania z usług (m.in. platformy, serwisy), w tym informacje o dostępnych środkach odwoławczych i mechanizmach odwoławczych, w jasnym i jednoznacznym języku.

Na uwagę zasługuje fakt, że DSA wprowadza obowiązek, który nakazuje bardzo dużym firmom działającym w internecie (platformy internetowe i bardzo duże wyszukiwarki internetowe - np. google) publikację swoich warunków korzystania z usług w językach urzędowych wszystkich państw członkowskich, w których oferują usługi (np. serwisy, platformy, wyszukiwarki, sklepy).

Możliwość zgłaszania

Firma świadcząca usługę hostingu (np. plików) jest zobowiązana wdrożyć mechanizmy umożliwiające dowolnej osobie lub dowolnemu podmiotowi zgłoszenie obecności w świadczonej usłudze określonych informacji, które dana osoba lub dany podmiot uważają za nielegalne treści.

Możliwość zgłoszenia musi być równie łatwa co dostępność usługi, a ponadto musi być przyjazna dla użytkownika oraz musi pozwalać na dokonywanie zgłoszeń wyłącznie drogą elektroniczną.

Wewnętrzny system rozpatrywania skarg dostawców platform

Firma będąca dostawcą platform internetowych ma również obowiązki w zakresie zapewnienia użytkownikom, w tym osobom lub podmiotom, które dokonały zgłoszenia – przez okres co najmniej sześciu miesięcy od podjęcia rozstrzygnięcia dostęp do wewnętrznego systemu rozpatrywania skarg, który umożliwia im elektroniczne i bezpłatne wnoszenie skarg na decyzję podjętą przez dostawcę platformy internetowej po otrzymaniu zgłoszenia.

Platformy internetowe zapewniają, aby ich wewnętrzne systemy rozpatrywania skarg były łatwo dostępne, przyjazne dla użytkowników — chodzi o to, aby umożliwiały i ułatwiały przekazywanie wystarczająco precyzyjnych i odpowiednio uzasadnionych skarg.

Ponadto dostawcy platform internetowych rozpatrują skargi przekazane za pośrednictwem ich wewnętrznego systemu rozpatrywania skarg w sposób terminowy, niedyskryminujący, obiektywny i niearbitralny.

Dostawca platformy zobowiązany jest bez zbędnej zwłoki informować skarżących o swojej decyzji z uzasadnieniem dotyczącej informacji, do których odnosi się skarga, oraz informują skarżących o możliwości pozasądowego rozstrzygania sporów przewidzianego. Decyzja podejmowana jest pod nadzorem odpowiednio wykwalifikowanego personelu dostawcy platformy, a nie tylko na podstawie zautomatyzowanych środków.

Sankcje w DSA

Każde z państw członkowskich ustanawia przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszeń rozporządzenia w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych przez dostawców.

Nowe przepisy wymagają, aby sankcje były skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Państwa członkowskie powiadamiają Komisję Europejską o tych przepisach i środkach, a także niezwłocznie powiadamiają ją o wszelkich późniejszych zmianach mających na nie wpływ.

Przepisy DSA zobowiązują państwa członkowskie do zapewnienia, aby maksymalna wysokość grzywien, które mogą być nałożone za niewypełnienie obowiązku ustanowionego w rozporządzeniu, była ustalana w wysokości 6% rocznego światowego obrotu danego dostawcy usług pośrednich w poprzednim roku obrotowym. Państwa członkowskie zapewniają, aby maksymalna wysokość grzywny, która może być nałożona za udzielenie nieprawidłowych, niekompletnych lub wprowadzających w błąd informacji, nieudzielenie odpowiedzi lub niepoprawienie nieprawidłowych, niekompletnych, lub wprowadzających w błąd informacji oraz niepoddanie się kontroli była w wysokości 1% rocznego dochodu lub światowego obrotu danego dostawcy, lub danej osoby w poprzednim roku obrotowym.

Równocześnie państwa członkowskie zapewniają, aby maksymalna dzienna wysokość okresowej kary pieniężnej była w wysokości 5% średniego dziennego światowego obrotu lub dochodu danego dostawcy usług pośrednich w poprzednim roku obrotowym.

Akt o usługach cyfrowych podobnie jak RODO oraz inne akty wspólnotowe jako parametr do obliczenia wysokości sankcji wykorzystano roczny obrót, a dokładnie światowy roczny obrót danego dostawcy.

Akt o rynkach cyfrowych

Rozporządzenie o rynkach cyfrowych ma na celu w głównej mierze ograniczyć praktyki w zakresie łączenia pochodzących z różnych serwisów informacji o użytkownikach czy ograniczenia promowania własnych usług przez podmioty posiadające pozycję dominującą na rynkach cyfrowych, a więc znajdzie ono zastosowanie w innym zakresie niż DSA.

Akt o rynkach cyfrowych wszedł w życie 1 listopada 2022 r.

Podsumowanie

Nowe przepisy tj. DSA oraz akt o rynkach cyfrowych, które swoim zakresem obejmują m.in. serwisy, wyszukiwarki (np. google), platformy, a także inne firmy działające w internecie, mają na celu ochronę praw użytkowników oraz zwiększenie kontroli w stosunku do firm działających w internecie. Ludzie na co dzień poruszający się w internecie (użytkownicy) w oparciu o DSA mogą liczyć na pomoc nowych regulacji oraz większą przejrzystość w codziennym korzystaniu z możliwości, jakie daje internet. Użytkownikom platform istotną pomocą w codziennym użytkowaniu platformy mogą okazać się m.in. wewnętrzny system rozpatrywania skarg, w szczególności np. w sprawie praw przysługujących użytkownikom platformy.

Wejście w życie

Brak obowiązku implementacji w Polsce DSA z pewnością pomógł uniknąć obawy o termin obowiązywania nowych przepisów oraz brzmienia regulacji implementujących, a co za tym idzie obowiązków nakładanych m.in. na firmy działające w internecie (np. platformy z aplikacjami).

DSA weszło w życie 16 listopada 2022 r. i jak wyżej zostało wspomniane, obowiązuje w Polsce bezpośrednio, a więc bez konieczności implementacji.