Cross-compliance

Pod pojęciem cross-compliance kryje się Zasada Wzajemnej Zgodności. Określa ona zbiór reguł, który dotyczy gospodarstw rolnych. Cross-Compliance odgrywa znaczącą rolę w ramach wspólnej polityki rolnej (WPR) UE, wprowadzonej w celu wspierania rolników i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, jednocześnie ochrony środowiska naturalnego i dobrostanu zwierząt.

Dzięki zasadzie wzajemnej zgodności rolnicy otrzymują płatności bezpośrednie jako wsparcie finansowe za przestrzeganie określonych standardów i zobowiązań.

Głównym aspektem cross-compliance jest prowadzenie działalności gospodarczej z uwzględnieniem ochrony środowiska, ochrony wód przed zanieczyszczeniami, zapobiegania erozji i degradacji gleb znajdujących się na gruntach rolnych.

Z tego artykułu dowiesz się:

• co to jest cross-compliance;
• czym są płatności bezpośrednie;
• jakie zmiany zaszły w związku z wymogami wzajemnej zgodności;
• czym są kontrole rolników i kto je wykonuje;
• jakie kary finansowe może ponieść rolnik?

Co to jest cross-compliance albo zasada wzajemnej zgodności?

Przed tym, jak odpowiedzieć sobie na to pytanie wyjaśnijmy sobie dwa podstawowe pojęcia. Czym są "statutory management requirements", inaczej - podstawowe wymogi z zakresu zarządzania oraz jak utrzymać gospodarstwo w dobrej kulturze rolnej zgodnej? Czym w ogóle jest dobra kultura rolna?

Statutory Management Requirements (SMR) to prawne normy i wymogi wzajemnej zgodności, których rolnicy muszą przestrzegać, aby zakwalifikować się do otrzymywania płatności bezpośrednich i innych form wsparcia finansowego w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) Unii Europejskiej. Termin ten używamy w kontekście europejskiej polityki rolnej.

Dobra kultura rolna (DKR) natomiast to zestaw praktyk, wartości i norm zachowania, które charakteryzują odpowiedzialne i zrównoważone podejście do prowadzenia działalności rolniczej. Jest to kompleksowa filozofia, która uwzględnia zarówno aspekty ekonomiczne, środowiskowe, społeczne, jak i etyczne.

W skrócie, dobra kultura rolna to podejście, które promuje:

1. zrównoważoną produkcję: wspieranie metody produkcji rolnej, która minimalizuje negatywny wpływ na środowisko, chroni bioróżnorodność, oraz zrównoważa zużycie zasobów naturalnych.
2. dobrostan zwierząt: szanowanie i dbanie o dobrostan zwierząt hodowlanych, zapewniając im odpowiednie warunki życia i minimalizując stres oraz cierpienie.
3. odpowiedzialność społeczną: respektowanie praw pracowników rolnych, przestrzeganie standardów bezpieczeństwa i higieny pracy, oraz podejmowanie działań na rzecz lokalnych społeczności.
4. bezpieczeństwo żywności: zapewnienie wysokiej jakości i bezpieczeństwa żywności produkowanej w sposób odpowiedzialny i zgodny z normami.
5. działania zgodne z przepisami: przestrzeganie obowiązujących regulacji, norm i standardów rolniczych.
6. długoterminowy rozwój: prowadzenie działalności rolniczej w sposób, który przyczynia się do trwałego rozwoju gospodarczego, społecznego i środowiskowego, z myślą o przyszłych pokoleniach.

SMR (Statutory Management Requirements) i DKR (Good Agricultural and Environmental Condition - GAEC) są dwoma różnymi aspektami cross-compliance. Oto różnice między nimi:

1. SMR to ogólna nazwa dla wymogów prawnie obowiązujących, które muszą być spełnione przez rolników w ramach cross-compliance. Obejmuje ona różne kategorie, takie jak dobrostan zwierząt, ochrona środowiska, bezpieczeństwo żywności i inne regulacje, które rolnicy muszą przestrzegać, aby kwalifikować się do płatności bezpośrednich i innych form wsparcia finansowego.
2. DKR to konkretny aspekt zasady wzajemnej zgodności związany z rolnictwem i ochroną środowiska. Obejmuje on specyficzne wymagania dotyczące ochrony gruntów rolnych, zachowania różnorodności biologicznej, utrzymania rzek i zbiorników wodnych w dobrej kondycji, minimalizacji erozji gleb, itp. Na przykład: ochrona wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego. Spełnienie tych wymogów jest również niezbędne do otrzymania płatności bezpośrednich.

SMR jest ogólną nazwą dla wszystkich wymogów prawnych, które rolnicy muszą spełnić w ramach Cross Compliance, podczas gdy DKR jest konkretnym aspektem Cross Compliance dotyczącym dobrych praktyk rolniczych i ochrony środowiska. DKR stanowi jedną z kategorii SMR, która jest szczególnie związana z aspektami ekologicznymi i środowiskowymi produkcji rolniczej.

Wykaz norm DKR został określony w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi  z dnia 9 marca 2015 r. w sprawie norm w zakresie dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (Dz. U. poz. 344, z późn. zm.).

Wykaz norm SMR określony został w obwieszczeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 marca 2015 w sprawie wykazu wymogów określonych w przepisach Unii Europejskiej z uwzględnieniem przepisów krajowych wdrażających te przepisy (M. P. poz. 329, z późn. zm.).

Co się składa na cross-compliance?

Zasada wzajemnej zgodności składa się z dwóch podstawowych elementów:

• norm dotyczących utrzymania gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska. Umieszczono je w rozporządzeniu Rady nr 1782/2003 w załączniku IV. Normy te weszły w życie w 2004 roku;
• podstawowych wymogów z zakresu zarządzania (SMR) – rozporządzenie Rady nr 1782/2003 załącznik III.

Określa je załącznik II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013.

Zmiany dotyczące wymogów wzajemnej zgodności

Zmieniające rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2018 r. w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” i wdrożenie ustawy o prawie wodnym skutkowały obecną zmianą wymogów dotyczących środowiska.

Dostosowane do tych aktów prawnych są:

• normy Dobrej Kultury Rolnej zgodnej z ochroną środowiska w szczególności dotyczącej pozwoleń wodnoprawnych i normy określającej strefy buforowe wzdłuż cieków wodnych;
• wymogi wzajemnej zgodności w zakresie ochrony wód oraz zmniejszenia zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego.

Sprawdź nasz artykuł: Piguła wiedzy o compliance po polsku

Podział cross-compliance związany z ochroną środowiska

Cross-compliance można podzielić na trzy sektory. Są to:

Obszar A:

• identyfikacja i rejestracja zwierząt gospodarskich;
• zagadnienia związane z ochroną i dbanie o środowisko naturalne.

Obszar B:

• zdrowie publiczne;
• zdrowie zwierząt;
• zdrowotność roślin.

Gospodarstwo rolne jest pierwszym ogniwem w łańcuchu powstawania żywności roślinnej i odzwierzęcej. Dlatego tak ważne jest badanie zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt i roślin. Gospodarstwa mają na sobie odpowiedzialność wprowadzenia do obrotu bezpiecznej, spełniającej wszelkie standardy żywności.

Obszar C:

• dobrostan zwierząt.

Ważne jest zapewnienie zwierzętom gospodarskim dobrych warunków bytowych. Ochrona wszystkich zwierząt gospodarskich i zapewnienie im optymalnych warunków chowu składają się na dobrostan. Edukowanie rolników w tej kwestii jest podstawą, ponieważ tylko wiedza, doświadczenie i świadomość są w stanie sprawić, że zwierzęta otrzymają należyte, godne warunki.

Od niedawna obowiązuje także kolejny wymóg odnośnie zazielenienia. Składają się na niego dywersyfikacja upraw, obszarów ekologicznych oraz użytków zielonych.

Kontrolowanie rolników

Organem odpowiedzialnym za kontrolowanie spełniania przez rolników określonych wymogów jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Pracownicy sprawdzają zgodność z normami dobrej kultury rolnej, a także wymogami dotyczącymi takich aspektów jak: środowisko, zmiany klimatyczne, zdrowotność roślin i żywność pochodzenia roślinnego.

Z kolei nadzór oraz kontrolę w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt, a także ich zdrowia i dobrostanu zwierząt oraz bezpieczeństwa żywności sprawuje Inspekcja Weterynaryjna.

System identyfikacji i rejestracji zwierząt (IRZ) umożliwia:

• ustalenie miejsc pobytu i przemieszczania się zwierząt;
• zapewnienie bezpieczeństwa pasz zgodnie z normami UE;
• uzyskanie dostępu do rynków produktów odzwierzęcych innych państw należących do UE.

  

Więcej informacji w sprawie identyfikacji zwierząt, przeprowadzeniu kontroli, czy szczegółowe informacje dotyczące zdrowotności roślin znajdziesz w Centrum Doradztwa Rolniczego i stronach internetowych powyższych instytucji.

Kary finansowe

W przypadku nieprzestrzegania wymagań cross-compliance przedsiębiorcom mogą grozić surowe kary. Jednakże wysokość sankcji zależna jest od przypisanej klasyfikacji.

Można podzielić je na dwa rodzaje:

• nieumyślne zaniedbanie,
• celowe działanie (wina rolnika).

Wysokość nakładanych kar uzależniona jest także od innych czynników:

• znaki identyfikacyjne zwierząt (bydło, owce, kozy, świnie);
• paszporty bydła;
• aktualizacja i prowadzenie księgi rejestracji przez posiadacza zwierząt;
• dokumentacja przewozowa (w przypadku owiec i kóz).

  

Ponadto inspekcja będzie obejmowała przestrzegania przez rolników terminów zgłoszeń:

• przemieszczeń zwierzęcia (biuro powiatowe AR i MR): bydło w terminie 7 dni od daty zaistnienia zdarzenia, owce i kozy nie później niż w terminie 6 miesięcy, świnie 30 dni;
• padnięć i ubojów (biuro powiatowe AR i MR, Powiatowy Inspektorat Weterynarii): bydło w terminie 7 dni od daty zaistnienia zdarzenia, owce, kozy i świnie w terminie 30 dni.

Rolnicy, którzy nie przestrzegają zasad UE, mogą liczyć się z niższym wsparciem w zakresie:

• płatności bezpośrednich (związanych lub niezwiązanych z produkcją);
• płatności w sektorze winnym: restrukturyzacja i przekształcanie winnic, a także zielone zbiory;
• wiele innych płatności, które mieszczą się w zakresie rozwoju wsi:
  • środki rolnośrodowiskowe, obszary o ograniczeniach naturalnych;
  • środki w zakresie zalesiania;
  • środki pochodzące z programu Natura 2000;
  • agroleśnictwo;
  • ekologiczne rolnictwo;
  • płatności leśno-środowiskowe.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 maja 2015 r. w sprawie liczby punktów, jaką przypisuje się stwierdzonej niezgodności, oraz procentowej wielkości kary administracyjnej w zależności od liczby punktów przypisanych stwierdzonym niezgodnościom.

Nowe oblicze rolnictwa. Reforma WPR 2023-2027

Skrót WPR tłumaczy się jako wspólna polityka rolna. W czerwcu 2021 roku po negocjacjach między Parlamentem Europejskim, Komisją Europejską i Radą Unii Europejskiej zapadła decyzja. Zdecydowano o podjęciu reformy wspólnej polityki rolnej (WPR). Porozumienie zawarto 2 grudnia 2021, a weszło w życie wraz z początkiem 2023 roku.

Do 2023 roku rolnicy mieli obowiązek wprowadzić środki zgodne z przepisami rozporządzenia przejściowego. Reforma WPR związana jest z szeroko pojmowaną ochroną środowiska oraz Europejskim Zielonym Ładem. Reforma obejmuje także wdrożenie wszelkich ekoprogramów, które mają za zadanie pomoc rolnikom we wprowadzeniu zastosowań, które są przyjazne dla środowiska.

Podstawowe wymogi w zakresie zarządzania stosowane są do wszystkich rolników. Nieistotne jest to, czy mają wsparcie w ramach wspólnej polityki rolnej.

Ubieganie się o możliwość płatności bezpośrednich

Rolnicy, którzy starają się o płatności bezpośrednie już od kilku lat, dbają o to, aby ich ziemie były w dobrym stanie z zachowaniem zasad ochrony środowiska.

Normy Dobrej Kultury Rolnej zgodnej z ochroną środowiska zostały określone w Krajowym Planie Strategicznym.

Jest 9 zasad, które rolnicy muszą spełnić, aby móc ubiegać się o przyznanie płatności bezpośrednich:

• utrzymywanie trwałych użytków zielonych na ustalonym poziomie;
• ochrona torfowisk i terenów zielonych;
• niewypalanie ściernisk;
• nieużywanie nawozów w odległości mniejszej niż 3 metry od zbiorników wodnych;
• nieuprawianie roślin, które wymagają utrzymania redlin na stokach o nachyleniu powyżej 14 stopni;
• zastosowanie okrywy ochronnej na gruntach ornych w okresie zimowym. Okrywą roślinną są np.: uprawy ozime, trawy na gruntach ornych, międzyplony ozime, ściernisko, resztki pożniwne;
• zobowiązanie gospodarstw powyżej 10 ha ziemi do:
  • prowadzenia upraw na powierzchni co najmniej 40% gruntów ornych w taki sposób, aby na każdej działce rolnej, w porównaniu z rokiem poprzednim, była prowadzona inna uprawa w  plonie głównym;
  • wprowadzenie po zbiorze plonu głównego uprawy wtórnej z innej grupy i utrzymanie jej przez co najmniej 8 tygodni, licząc od terminu siewu albo utrzymanie wsiewki przez ten czas;
  • na wszystkich gruntach ornych w gospodarstwie taka sama uprawa w plonie głównym nie może być prowadzona dłużej niż 3 lata;
  • jeśli będą uprawiane rośliny korzystnie wpływające na potencjał gleby, to powyższe normy nie obowiązują.
• ugorowanie – należy przeznaczyć minimalną powierzchnię gruntów ornych na obszary i elementy nieprodukcyjne, konieczne jest zachowanie elementów krajobrazu oraz zakaz nieścinanie żywopłotów i drzew podczas okresu lęgowego ptaków, oraz czasu wychowu ich młodych;
• nieprzekształcanie trwałych użytków uznanych za cenne na podstawie Natury 2000.

Większość polskich gospodarstw rolnych stosuje zasady wzajemnej zgodności (cross-compliance). Pozwala to uniknąć kar, a także zapewnia dobre bytowanie zwierzętom gospodarskim.

Potrzebujesz pomocy z wdrożeniem zasad compliance w swojej firmie? Nasi eksperci od bezpieczeństwa informacji pomogą Ci przejść przez cały skomplikowany proces. Napisz do nas maila: biuro@lexdigital.pl lub zadzwoń: +48 500 214 942.