Zgoda na wykorzystanie wizerunku

Utrwalać wizerunek innych osób jest bardzo łatwo: pozwala nam na to technologia i dostępność aparatów w każdym telefonie komórkowym. Łatwość i powszechność sprawiają, że ochrona wizerunku obecnie jest niezwykle istotna ze względu na możliwość nieograniczonego rozpowszechniania informacji zamieszczonych w internecie. Wzrasta więc poziom ryzyka naruszenia praw i wolności osób, których wizerunek został utrwalony i w sposób niezgodny z prawem rozpowszechniony.

Czym jest wizerunek?

Wizerunek jest zespołem cech człowieka podlegających percepcji za pomocą zmysłu wzroku. [1]Ten zespół cech jest na tyle charakterystyczny, że pozwala na identyfikację konkretnych osób. Nośnikiem wizerunku może być np. obraz, fotografia, płyta CD. Należy pamiętać, że wizerunek nie oznacza tylko naszej twarzy, ale całą postać.

W wyroku SN z 20.5.2005 r. (II CK 330/03, Biul. SN 2004, Nr 11, s. 10) przyjęto, że wizerunek, poza dostrzegalnymi dla otoczenia cechami fizycznymi, tworzącymi wygląd danej jednostki i pozwalającymi – jak się określa – na jej identyfikację wśród innych ludzi, może obejmować dodatkowe utrwalone elementy związane z wykonywanym zawodem, jak charakteryzacja, ubiór, sposób poruszania się i kontaktowania z otoczeniem.[2]

Regulacje dotyczące ochrony wizerunku

Zapisy związane z ochroną wizerunku znajdziemy w art. 23 Kodeksu cywilnego. Mowa jest w nim, że takie dobra osobiste jak np. zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji pozostają pod ochroną prawa cywilnego.

Jeśli nasze dobra osobiste zostają naruszone, możemy żądać złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Również możemy wystąpić do osoby, która dokonała naruszenia o zadośćuczynienie finansowe lub zapłatę odpowiedniej sumy pieniędzy na wskazany przez nas cel społeczny.

Na szczególną uwagę zasługuje art. 81 Prawa autorskiego, który reguluje kwestię zgody na rozpowszechnianie wizerunku osoby na nim przedstawionej. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy taka osoba otrzymała zapłatę za pozowanie.

Zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku nie jest wymagane, jeżeli dotyczy:

1. wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2. osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

   

Sąd Najwyższy w wyroku z 15.10.2009 r. (I CSK 72/09, OSNC-ZD 2010, Nr A, poz. 29) stwierdził: "prawo do wizerunku (z art. 81 PrAut) jest uznawane powszechnie za konkretyzację prawa do wizerunku przewidzianego w art. 23KC, który oddzielnie traktuje prawo osobiste do nazwiska i do wizerunku"[3]

 To na co należy zwrócić uwagę to, że nie każde utrwalenie wizerunku będzie podlegało ochronie Prawa autorskiego, ponieważ zgodnie z art. 1 ust.1. przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

 Oznacza to, że np. zdjęcie do paszportu czy dowodu może nie być objęte ochroną ponieważ ze względu na fakt, że sposób jego wykonania (wielkość, sposób ułożenie twarzy) zostało określone w ustawie o dokumentach paszportowych.

Rozpowszechnianie wizerunku

Ustawodawca w art. 81 Prawa autorskiego reguluje rozpowszechnianie wizerunku osoby na nim przedstawionej, bez wskazania jakiej ilości osób to rozpowszechnienie dotyczy. Można więc wnioskować, że jest to związane zarówno z dużą grupą, jak i dotyczy wąskiego kręgu odbiorców. Rozpowszechnianiem więc również będzie umieszczenie zdjęć na firmowym Facebooku, Linkedinie, stronie www.

Sprawdź nasz artykuł: Co grozi za publikowanie zdjęć bez zgody?

Nie ma znaczenia okoliczność, czy rozpowszechnia się wizerunek w całości, czy też w części (tylko niektóre charakterystyczne cechy osoby fizycznej).[4] Jeżeli rozpowszechnienie wizerunku odbywa się w sposób, uniemożliwiający identyfikacje osoby na nim przedstawionej, to wówczas nie możemy mówić o jego udostepnieniu.

Wyrok SA w Warszawie z 12.2.1998 r. (I ACa 1044/97, niepubl.) głosi: "zgoda na rozpowszechnianie wizerunku musi być niewątpliwa, zatem osoba jej udzielająca musi mieć pełną świadomość nie tylko formy przedstawienia jej wizerunku, ale także miejsca i czasu publikacji, zestawienia z innymi wizerunkami i towarzyszącego jej komentarza"

Czym jest zgoda na wykorzystanie wizerunku z Prawa autorskiego?

Przede wszystkim jest oświadczeniem woli na wykorzystanie wizerunku osoby je składającej. W przypadku osoby pełnoletniej mamy więc do czynienia z samodzielnym oświadczeniem woli lub ośwadczeniem stanowiącym element umowy. W przypadku osób pomiędzy 13 a 18 rokiem życia, gdy ta zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, zgoda dziecka musi — dla swojej ważności zostać potwierdzona zgodą rodziców. Jeżeli rozpowszechnienie wizerunku ma dotyczyć dzieci poniżej 13 roku życia, wymagana jest zgoda rodziców.

Rozpowszechnianie wizerunku dziecka dotyczy istotnych spraw dziecka. Dlatego też zgodnie z art. 97 Kodeku rodzinnego i opiekuńczego rodzice wspólnie rozstrzygają kwestie zgody na rozpowszechnienie wizerunku swojego dziecka. Oznacza to, że oboje rodzice muszą wyrazić na to zgodę. W sytuacji braku porozumienia kwestię rozpowszechnienia wizerunku dziecka będzie rozstrzygał sąd.

Kiedy możemy odwołać zgodę na rozpowszechnianie wizerunku?

Zgodę na wykorzystanie wizerunku możemy odwołać w dowolnym momencie. Nie zostało to jednak uregulowana w żadnym przepisie. W przypadku wyrażenia zgody w umowie musi najpierw dojść do rozwiązania umowy w taki sposób, żeby wyrażona zgoda przestała mieć znaczenie.

Czy wystarczy sama zgoda na wykorzystanie wizerunku?

Zarówno w przypadku orzecznictwa, jak i doktryny zgoda na wykorzystanie wizerunku powinna zostać skonkretyzowana co do pól eksploatacji wizerunku.

Osoba przedstawiona powinna wiedzieć o miejscu, czasie i częstotliwości udostępniania podobizny[5]. Oznacza to, że w treści zgody powinniśmy określić szczegółowo w jakich miejscach planujemy rozpowszechnianie wizerunku na przykład: strona www, Facebook firmowy, kalendarz firmowy, materiały reklamowe dla klientów.

Wizerunek a dane osobowe.

Zgodnie z RODO-wską definicją dane osobowe oznaczają wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej. Jak wspomniano powyżej, wizerunek oznacza zespół cech na podstawie których jesteśmy w stanie zidentyfikować konkretną osobę co oznacza, że w przypadku wizerunku mamy do czynienia z danymi osobowymi. Już samo utrwalanie (a nie tylko rozpowszechnianie) jest czynnością przetwarzania, w związku z czym należy zastanowić się, co będzie stanowiło podstawę przetwarzania danych osobowych w przypadku wizerunku osoby.

Jakie podstawy przetwarzania wchodzą w grę?

RODO i Prawo autorskie stanowią dwie odrębne płaszczyzny prawa — jak więc skonstruować poprawnie zgody, znaleźć podstawy prawne przetwarzania, żeby spełnić wymagania oby tych regulacji? W sytuacji, gdy zawieramy umowę z osobą na pozowanie, sprawa będzie prosta, ponieważ podstawą przetwarzania będzie art. 6 ust.1. lit.b, czyli przetwarzanie wizerunku jest niezbędne do wykonania umowy. W przypadku przetwarzania danych pozyskanych w związku z wyrażoną zgodą na rozpowszechnianie utrwalonego wizerunku, podstawę przetwarzania będzie stanowić prawnie uzasadniony interes administratora, czyli art. 6 ust. 1 lit. f.

[1] A. Niewęgłowski [w:] Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2021, art. 81. [2] Art. 81 PrAut red. Ferenc-Szydełko 2021, wyd. 4/Ferenc-Szydełko [3] Art. 81 PrAut red. Ferenc-Szydełko 2021, wyd. 4/Ferenc-Szydełko [4] A. Niewęgłowski [w:] Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2021, art. 81. [5] A. Niewęgłowski [w:] Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2021, art. 81.