Cyberstalking i stalking — kiedy jest naruszana nasza prywatność?

W roku 2022 za stalking zostało prawomocnie skazanych 1719 osób, dla porównania rok wcześniej skazanych zostało 1766 osób. Natomiast za stalking, którego skutkiem było targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, prawomocnie skazane zostały odpowiednio dwie i jedna osoba.

Przytoczone statystki pokazują, że różnice rok do roku nie są duże, a problem stalkingu jest realny. Należy przy tym pamiętać, że powyższe statystyki wskazują jedynie osoby prawomocnie skazane, a nie każde przypadki stalkingu są zgłaszane do organów ścigania.

Stalking

Przedmiotem ochrony w omawianym przepisie jest wolność człowieka w sferze psychicznej — tj. wolność od strachu i ingerencji w prywatność człowieka.

Aby dane zachowanie uznać za stalking, konieczne jest wystąpienie łącznie następujących przesłanek:

uporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej, które wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, lub istotnie narusza jej prywatność.

Wystąpienie powyższych przesłanek łącznie stanowi czyn zagrożony karą pozbawienia wolności.

Nękanie w ujęciu językowym oznacza niepokojenie kogoś lub ustawiczne dręczenie. Przejawem uporczywego nękania może być rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji, celowe i świadome dalsze rozpowszechnianie np. w portalach społecznościowych w celu wyrządzenia szkody na wizerunku pokrzywdzonego.

Uporczywość należy rozumieć jako działania mające charakter powtarzalny, cykliczny lub nieustanny — uporczywość nie występuje w przypadku jednokrotnego działania. Uporczywość występuje w szczególności, gdy sprawca ponawia swoje zachowania mimo wyraźnego sprzeciwu nękanej osoby lub żądania pokrzywdzonego o zaprzestanie zachowań noszących znamiona nękania.

Pojęcie osoby dotkniętej nękanej nie budzi wątpliwości, natomiast wątpliwości takie budzi pojęcie osoby najbliższej, ponieważ definicja zawarta w kodeksie karnym wskazuje, że osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Tak więc, definicja kodeksowa pomija np. osoby pozostające w związku nieformalnym.

Wystąpienie ostatniej przesłanki — tzn. poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, lub istotnie naruszenie prywatność — należy pamiętać, że samo nękanie nie stanowi przestępstwa. Aby omawiane przepisy miały zastosowanie, konieczne jest również wystąpienie poczucie zagrożenia u pokrzywdzonego, czyli poczucie lęku lub obawy o negatywne konsekwencje. Istotne jest, aby poczucie to było uzasadnione okolicznościami, tzn. czy inna osoba w podobnych okolicznościach również czuła zagrożenie.

Obok poczucia zagrożenia prawo wskazuje istotne naruszenie prywatności jako trzecią przesłankę. Przez naruszenie prywatności należy rozumieć naruszenie określonej sfery życia osoby, która wymaga dyskrecji, przykładem takiego działania może być podglądanie.

Cyberstalking

Cyberstalking jest rodzajem stalkingu (uporczywe nękanie) — jest formą nękania, a więc jest on ścigany z tego samego przepisu. Cyberstalking nie został wprost wyrażony w przepisach karnych, ale pojęcie to jest powszechnie używane w przypadkach nękania, do których dochodzi z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych, np. wysyłanie e-maili, wiadomości sms, wiadomości przy wykorzystaniu komunikatorów lub podejmowanie działań o charakterze nękania w mediach społecznościowych.

Cyberstalking podlega tej samej karze pozbawienia wolności co nękanie i ma miejsce przy spełnieniu tych samych przesłanek i również następuje na wniosek pokrzywdzonego. Charakteryzuje się działaniem sprawcy w rzeczywistości wirtualnej i za pośrednictwem internetu np. serwisach społecznościowych poprzez publikowanie obraźliwych komentarzy, wysyłanie wiadomości), w przeciwieństwie do normalnej formy stalkingu, która ma miejsce w świecie rzeczywistym.

Cyberstalking rozwija się wraz z rozwojem sieci internet, form komunikacji i portali społecznościowych, ofiarą tego rodzaju stalkingu może być każdy użytkownik internetu. Ten rodzaj nękania może występować równocześnie z podstawową formą, a więc sprawca będzie działał w życiu realnym, jak również w życiu wirtualnym, co będzie stanowiło jedno przestępstwo.

Szczególnie na ten rodzaj ataku narażeni są młodzi użytkownicy internetu, wynika to z faktu, że atakujący często czuje się bezkarny w internecie. Prawo przewiduje jednak środki pozwalające na walkę z omawianym zjawiskiem również w internecie.

Kradzież tożsamości

Omawiany przepis sankcjonuje również kradzież tożsamości. Przez kradzież tożsamości należy rozumieć sytuację, w której sprawca, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, przez co wyrządza jej szkodę majątkową lub osobistą. Działanie to zagrożone jest tą samą karą co nękanie.

Aby uznać działanie sprawcy za przestępstwo kradzieży tożsamości, muszą wystąpić dwie czynności sprawcze:

• podszywanie się pod inną osobę;
• wykorzystanie wizerunku lub innych danych.

Przez podszywanie się pod inną osobę należy rozumieć zachowanie, które polega na podawaniu się za inną osobę, udawanie innej osoby lub wprowadzenie w błąd innych osób co do swojej tożsamości.

Natomiast druga czynność polega na użyciu lub posługiwaniu się wizerunkiem, lub innymi danymi osoby pokrzywdzonej, a więc dotyczy informacji o danej osobie.

Efektem powyższych czynności musi być wystąpienie szkody majątkowej lub szkody osobistej. Tak więc sprawca i jego zachowanie muszą wypełnić wypełnić wskazane powyżej przesłanki łącznie.

Kradzież tożsamości obecnie ułatwia przeniesienie części naszego życia do internetu, dlatego tak ważne jest, aby zwracać uwagę na to, co umieszczamy w sieci internet i jakie to rodzi dla nas zagrożenia.

Sprawdź nasz artykuł: Kradzież danych osobowych w internecie

Kara

Zgodnie z art. 190a kodeksu karnego karą za nękanie jest pozbawienie wolności od 6 miesięcy do lat 8. W przypadku gdy następstwem omawianego czynu jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie (typ kwalifikowany), sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15.

Specyfika omawianego przestępstwa poza ww. karą pozwala zastosować wobec sprawcy środków karnych w postaci np. zakazu kontaktowania się z pokrzywdzonym lub zakazu zbliżania się do niego.

Ściganie przestępstwa

Przestępstwo stalkingu i kradzieży tożsamości z art. 190a kodeksu karnego ścigane jest z oskarżenia prywatnego, co oznacza, że ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Natomiast w przypadku gdy następstwem stalkingu lub kradzieży tożsamości jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, ściganie następuje z urzędu, co oznacza, że organy ścigania wszczynają postępowanie bez wniosku pokrzywdzonego.

Podsumowanie

Kodeks karny nie posługuje się definicją stalkingu czy cyberstalkingu, ale oba te pojęcia związane są z przejawem uporczywego nękania. Ofiarą stalkingu może być każdy, istotne jest, aby znać swoje prawa i wiedzieć jak oraz gdzie zgłosić takie zachowania.

Cyberstalking i stalking, a także kradzież tożsamości często prowadzą do braku komfortu psychicznego pokrzywdzonego, dlatego tak ważne jest uświadamianie pokrzywdzonych o ich prawach i krokach, jakie należy podjąć, aby sprawca omawianych czynów poniósł odpowiedzialność.

Chcesz, aby Twoja firma działała zgodnie z prawem i obowiązującymi aktualnie przepisami? Potrzebujesz porady lub wsparcia z zakresu ochrony danych osobowych? Nasi eksperci służą Ci swoją pomocą! Jeśli masz dodatkowe pytania, prosimy: napisz do nas maila: biuro@lexdigital.pl lub zadzwoń: +48 500 214 942.